Een strategische strijd om de standaard

Begin jaren tachtig van de vorige eeuw woedde er een felle strijd tussen drie videostandaarden te weten: VHS, Betamax en Video 2000. Een wedloop met grote strategische belangen, waarin naast Japanse partijen ook Philips een prominente speler was.

Onlangs liep ik uit curiositeit door een kringloopwinkel en stuitte op een oude Philips N1500 videorecorder. Ik heb het bakbeest laten staan - gelukkig - maar mijn interesse was gewekt. Het tijdperk van de videorecorder ligt ver achter ons, alle recorders, op een enkele op zolder en in de kringloop na, zijn reeds lang verdwenen. In Nederland is het verhaal vooral vanuit het gezichtspunt van Philips bekend. Maar er waren ook de Japanse partijen. Zou er inmiddels wat meer te vinden zijn over de achtergronden van de wedloop, vanuit het perspectief van de verschillende spelers? Zijn er nog lessen te trekken die wellicht ook nu van nut zijn, in een tijdperk met wederom de opkomst van nieuwe technologische grootmachten?
Om de tijden van weleer iets meer te doen herleven is promotiemateriaal op relevante plaatsen ingevoegd. Het maakt ook het lezen aangenaam. Het is een lang verhaal geworden.

Het verloop van de strijd met de overwinning voor VHS en de flop van Video 2000 van Philips werd in Eindhoven door velen als buitengewoon onrechtvaardig beschouwd. Video 2000 zou technisch superieur zijn, maar de markt had voor het mindere product gekozen. Daarnaast was er een niet te missen chauvinistische ondertoon en was het een tegenstelling tussen het Westen en Japan.
Philips modderde wat met de naamgeving. In het begin hanteerden ze 'VCR', 'VCC' voor video compact cassette' en 'Video 2000' voor het systeem.
Maar niet alleen Philips liep een kater op. De tweede verliezer in de strijd, het almachtige Sony, beschrijft tot op de dag van vandaag op haar corporate website hoe zij zich door de Japanse collega's in de branche tekort voelt gedaan. Nadat Sony eerst openheid van zaken had gegeven over haar nieuwe Betamax-systeem kozen die korte tijd later en masse voor VHS.
Er is heel wat bloed gevloeid.

Toshiba gaat in de nadagen van Betamax ook VHS aanbieden

De strijd speelt zich af, ruim genomen in de periode tussen 1977 en 1988, met een beslissende fase tussen 1980 en 1983. Eind jaren zeventig was de overgang van zwart-wit naar kleurentelevisie in de huiskamer zo goed als voltooid. De videorecorder werd gezien als de veelbelovende volgende innovatie. Een product waarmee de elektronicafabrikanten hun omzet op peil zouden kunnen houden.
In essentie vervulde de videorecorder twee functies, het opnemen en op een later moment bekijken van een televisie-uitzending en het kopen of huren van een speelfilm. Dat laatste nam eind jaren tachtig een grote vlucht toen ieder dorp en iedere wijk in een stad een videotheek had waar je cassettes voor een laag bedrag kon huren.

De voorgeschiedenis

De geschiedenis kent een aanloop vanaf begin jaren zeventig. Twee elektronicafabrikanten ontwikkelen een videosysteem voor thuisgebruik en brengen dat op de markt. Enkele andere fabrikanten doen eveneens pogingen maar falen in de ontwikkeling of bij de marktintroductie. Sony komt met haar 'U-matic'-systeem. Matshusita en JVC verwereven tegen gunstige condities een licentie en participeren als partners in de verdere ontwikkeling.
U-matic komt in 1971 op de markt. De 'U' verwijst naar het pad dat de tape aflegt in de machine. Het systeem blijkt goed en betrouwbaar. Maar, het is in veel opzichten gigantisch. Een U-matic recorder weegt tegen de 30 kilo en is circa 75 cm breed. Een groter probleem nog is de zeer hoge prijs, U-matic blijkt te duur voor de particuliere markt.
Onvermijdelijk loopt de introductie op de consumentenmarkt uit op een mislukking. Toch is dat niet het einde. Een slimme herpositionering naar de corporate markt, voor training, educatie en promotie maakt het systeem tot een succes dat tot in de jaren negentig voort zal duren. Een list die Sony later nogmaals zal herhalen.

Philips brengt in 1972 haar eerste recorder (de 'N1500') uit in het VCR-systeem, wat simpel staat voor 'video cassette recorder'. In tegenstelling tot Sony bereikt Philips wel de huiskamer, al is het in geringe aantallen.

Promotiemateriaal voor de N1500.

De prijs van de recorder ligt in de buurt van die van een kleine auto. De beeldkwaliteit is goed, echter de apparatuur wordt geplaagd door veel technische defecten en is onbetrouwbaar. De bruikbaarheid wordt verder beperkt door de speelduur van de tape, die met een uur tekort schiet. Dat wordt opgelost in een volgend model (N1700) die een langere speelduur heeft. Echter, de tapes van die recorder zijn niet uitwisselbaar met het vorige model, waarmee de continuïteit van het systeem wordt doorbroken. Een plaag die de videoconsument vaker zal teisteren.

Het speelveld

Philips heeft, zij het alleen op de Europese markt, als eerste een positie ingenomen. Sony heeft met U-matic een gedegen technische basis. De eerste generatie systemen kent grote beperkingen. Met de stand van de elektronica is het een te moeilijke opgave gebleken om van de videorecorder een massaproduct te maken.
Daar zal alras verandering in komen.

Vrijwel iedere elektronicafabrikant werkt in de jaren zeventig aan de ontwikkeling van een eigen videosysteem. Matsushita, met merken als National, Panasonic en Technics, werkt aan 'VX'. Akai werkt aan 'VK', Sanyo en Toshiba aan 'VCord', kort voor 'videorecorder. Funai lanceert 'CVC', inderdaad, 'compact video cassette', specifiek voor draagbare apparatuur. De meeste systemen halen de markt niet of verdwijnen na een korte periode.

Het is een fase met veel pioniers, die ieder voor zich aan hun eigen innovaties werken. Een periode de gevolgd gaat worden door een shake out waarin slechts plaats is voor enkele winnaars.

Strategisch is dit een riskante situatie. De audiocassette werd pas succesvol toen Philips afzag van royalties en het formaat van de compact cassette vrij beschikbaar stelde. Het beslechtte de competitie met het rivaliserende 'DC International' format.
Het ontwikkelen van een video-systeem vereist een forse investering. Je moet maar net de winnaar worden. Versnippering door het ontstaan van meerdere standaarden kan leiden tot een afwachtende houding bij de consument en uitval van de vraag. Als een systeem na korte tijd wordt beëindigd dan schaadt dat het vertrouwen in het merk.
De grote Japanse fabrikanten weten van elkaar waar ze mee bezig zijn. Was dit een rat race op jacht naar werelddominantie? Of een onbegrensd geloof in eigen kunnen, een pionier eigen?

Philips zet hoog in voor een volgend systeem. Beter dan wat de Japanse competitie zou kunnen maken. Het geeft ze een antwoord op de prijsdruk die vanuit Japan verwacht kan worden. Sony kan een afgeleid systeem maken op basis van U-matic. Toch zouden beide ondernemingen grote fouten maken en uiteindelijk de strijd om de standaard verliezen.

Betamax: een valse start

In 1975 introduceert Sony, wederom als eerste, Betamax. Betamax is een kwalitatief hoogwaardig systeem met een goede beeldkwaliteit. De letter ß verwijst ook nu naar de loop van de tape door de machine. Maar op twee punten gaat het verschrikkelijk mis. De cassette heeft in de eerste machines een opnameduur van slechts één uur. Auw! Deze blunder komt voort uit de ontwerpaanpak binnen Sony. Er is een praktijk om aan het begin van de ontwikkeling een fysiek formaat voor het product op te geven. Vaak een uitdagend klein formaat. Het is een aanpak die bijvoorbeeld bij de Walkman tot groot succes leidt. De Betamax-cassette mag niet groter worden dan de Sony company-agenda. Er past slechts zoveel tape in het doosje. Zelfs al wordt dit later nog opgelost door het gebruik van dunnere tape en een lagere snelheid, er is een probleem. Sony nodigt andere fabrikanten in Japan uit - of Philips ook van de partij was valt niet te achterhalen - en deelt de technische details van het nieuwe Betamax systeem.

Betamax: Watch whatever, whenever

JVC is een relatief kleiner speler in Japan. Na de mislukte introductie in 1971 van U-matic voor de consumentenmarkt is er binnen JVC weinig animo om nog aan een videosysteem te werken. Het is te riskant en te ambitieus voor het relatief kleine concern.
Een duo, Yuma Shiraishi en Shizuo Takano, zijn echter sterk gemotiveerd om door te gaan. Ze zien kans om een klein team van tien personen aan te houden, waarvan sommigen slechts in deeltijd voor dit project werken. U-matic is vanuit een technisch perspectief bedacht, realiseren ze zich. De tafel wordt schoongeveegd en ze beginnen met een schoon blad opnieuw en stellen zich de vraag aan welke eisen een videorecorder moet voldoen vanuit het gezichtspunt van de gebruiker. Ze komen tot een lijst van twaalf eisen.

Na een daaropvolgende reorganisatie wordt het project vrijwel onzichtbaar. Dat leidt tot een gebrek aan budget, afwezigheid van sturing vanuit het management, echter ook tot veel vrijheid. Met grote toewijding werkt het kleine team aan hun videorecorder. In deze omstandigheden, met een gebrek aan middelen en bewust van de beperkte slagkracht van hun kleinere onderneming wordt een systeem bedacht met eenvoud en efficiëntie en een nadruk op maakbaarheid. U-matic dient tot inspiratie, zoals bij alle systemen van de volgende generatie, maar JVC weet het op cruciale punten eenvoudiger te maken.

Een keerpunt is het moment dat er hoog bezoek komt van Matsushita, eigenaar van JVC. Konosuke Matsushita zelf komt langs en ziet het prototype van een half inch tape videorecorder. Hij is zeer onder de indruk. Dat blijft binnen de onderneming niet onopgemerkt.

Wanneer de ontwikkelaars van JVC bij Sony op bezoek komen en kennis nemen van Betamax zijn ze uitermate teleurgesteld. Betamax voldoet niet aan hun lijst met eisen, met name op een cruciaal punt: speelduur. Zij zijn niet overtuigd dat dit systeem een succes zal worden. Vanaf dat moment werkt JVC hard aan de ontwikkeling van een eigen systeem.
Dat Sony zich hard opstelt en geen ruimte biedt voor discussie helpt niet.

VHS, groot in bescheidenheid

In 1976 introduceert JVC haar 'Video Home System' (VHS). Iedere andere fabrikant droomt van een eigen systeem en een dominante positie in de markt. JVC echter onderkent ook de nadelen.
JVC is te klein, de eigen fabrieken zijn niet in staat om het aantal recorders te produceren dat nodig zal zijn. Ook is er ontzag voor Sony en haar Betamax. JVC besluit VHS open beschikbaar te stellen. Voortaan mag iedereen een JVC-recorder maken. Voortvarend houdt JVC een tournee langs fabrikanten, RCA en filmstudio's in de VS om speelfilms op video uitgebracht te krijgen.

VHS, de eerste recorder

Vanuit de Japanse overheid wordt nog druk uitgeoefend om tot één systeem te komen en voor Betamax te kiezen maar wanneer fabrikanten zich achter VHS scharen zijn de twee standaarden een feit.

Sony voelt zich belazerd. Matsushita ondertussen is niet gecharmeerd van de harde opstelling van Sony. Sony vraagt veel geld voor een licentie en in plaats van een partnerschap zoals bij U-matic wil Sony deze keer alles zelf bepalen. Met twee sytemen op tafel kiest het grote Matshushita niet voor Betamax maar voor VHS. De ontwikkeling van het eigen VX-systeem wordt beëindigd.

Philips staat buitenspel

En Philips? Haar nieuwe systeem Video 2000 is niet af. Het oude VCR is niet competitief. Bovendien heeft Philips een afspraak tot een marktverdeling gemaakt met de Japanse fabrikanten. De Japanners zullen zich enige tijd - hoe lang is niet te vinden - niet begeven op de Europese markt. In ruil daarvoor... zal Philips geen videosystemen aanbieden in Japan en de Verenigde Staten.

Terugkijken is altijd gemakkelijk. Strategisch is dit dramatisch. De Verenigde Staten is eind jaren zeventig de meest koopkrachtige consumentenmarkt, die vrijwel zeker als eerste een nieuw massaproduct zal adopteren. Tel daar de Japanse markt nog bij op. Het is nu een 'two horse race' tussen Betamax en VHS. De marktverdeling is een blunder in een tijdperk van wereld-standaarden.
Het illustreert hoe Philips zich klein maakt tot een regionale speler. Overigens werd vanuit de Philips-top later als argument aangevoerd dat het Amerikaanse televisiesysteem NTSC de kwaliteit van het superieure Video 2000 niet tot zijn recht zou laten komen. Het is de wereld op zijn kop. Maak liever producten die passend zijn bij de grootste consumentenmarkt.

Deze situatie had direct aanleiding moeten zijn tot een strategische heroriëntatie. Is er nog een voordeel aan het bezit van een eigen systeem? Als nummer drie is dat zeer de vraag. Veel licentiegelden zijn niet te verwachten. De investering in de ontwikkeling wordt zeer riskant.
Wat waren mogelijke opties?
Een partnerschap met Sony. Sony heeft wel enkele partners als Sanyo en Toshiba, maar kampt toch met de uitstraling van een one man band tegenover een grote VHS-alliantie. Zij zou wellicht best een stevige partner kunnen gebruiken. Vooral een die de eerste tijd alleen in een andere markt actief is.
Alternatief had Philips voor het open VHS kunnen kiezen en daar de eigen technologische innovaties aan toe kunnen voegen. Is JVC op bezoek geweest? Dat is niet te achterhalen. JVC is wel bij andere fabrikanten in Europa geweest. Thomson en Thorn hebben daarop voor VHS gekozen.
Een gedegen ontwerp van Sony of de elegantie van het simpele VHS ontwerp had wellicht ook geholpen in de productkwaliteit.

De heroriëntatie blijft uit. Het waarom is giswerk. Voor de hand ligt dat ze er 'bijna' waren. 'Geef het nog zes maanden, dan is het zover.' Mogelijk is zo de deadline voor de marktintroductie meermalen gemist. Het is verschrikkelijk lastig om de trein van een lopend programma te stoppen. En dit was een heel grote, langlopende, prestigieuze, dure trein.

In het Philips-kamp is achteraf de overheersende frustratie dat Video 2000 'beter' was. Maar in welk opzicht beter? Video 2000 wordt pas in 1979 geïntroduceerd en komt pas in 1980 echt op de markt. Het is ruim drie jaar te laat. Uitsluitend de Europese markt wordt voorzien, Video 2000 zal nooit de Japanse en Amerikaanse markt bereiken. De apparaten kampen met een belabberde betrouwbaarheid met een uitval van zestig procent. In de winkel zijn ze anderhalf tot twee keer duurder dan de VHS en Betamax recorders.
Het is kortom, dramatisch.

Toptechnologie, onhelder product

Video 2000 is technisch geavanceerd. Twee punten springen in het oog. Om het spoor op de tape goed te volgen is bedacht om met piëzo-kristallen de afleeskoppen precies te positioneren, 'dynamic track following' genoemd. Hierdoor biedt Video 2000 storingsvrij beeld, ook bij stilstand en bij vertraagd en versneld afspelen. Sommige van deze features zijn overigens pas bij latere generaties machines mogelijk.
Het andere punt is de hoge schrijfdichtheid op de tape. Per eenheid tape kan het systeem meer informatie opslaan. Eigenlijk is Video 2000 een kwart inch-tapesysteem, waar de andere systemen een half inch-tapesysteem zijn. Verder liggen de drie systemen dicht bij elkaar, met een stevige dosis inspiratie van de gemeenschappelijke oermoeder U-matic.
Het is discutabel of de technologische voordelen daarna in het productontwerp tot uiting zijn gekomen. Van de drie systemen heeft Video 2000, ondanks de hoogste tapedichtheid, alsnog de grootste cassette. Dat is een groot nadeel om compacte recorders te kunnen bouwen, laat staan om tot een camcorder te komen.
Waar de VHS-cassette er puur functioneel uitziet, de Betamax-cassette geslaagd industrieel ontwerp uitstraalt, steekt de VCC-cassette mager af. Het is een vergrote audiocassette met een inconsistent ontwerp.
De cassette is omkeerbaar, net als de audio cassette, wat als groot voordeel wordt gebracht. Van de half inch tape wordt per zijde de helft gebruikt. Echter, muziek wordt vaak beluisterd en dat maakt omkeren handig. Voor video is dit veel minder relevant.
Alternatief had Philips een cassette van ongeveer Betamax-formaat kunnen ontwikkelen met wel voldoende speelduur, of een smalle cassette met kwart inch tape zoals het latere 'video 8' - van Sony. Voilà, klaar voor de camcorder.
Philips claimt de beste beeldkwaliteit. Dat is waar, echter het verschil is te marginaal, het is geen 'generatie-verschil' en is niet doorslaggevend. De andere systemen worden bovendien snel beter, onder andere door de toevoeging van meerdere koppen.
Heeft Philips van beeldkwaliteit echt een punt willen maken? Dan hadden ze meer moeten doen. Wat later in 1982, illustreert een ander nieuw systeem hoe grote verbetering mogelijk zou zijn geweest door het kleursignaal apart op te slaan. Video 2000 had voldoende ruimte daarvoor op de cassette.

Video 2000

De technologie is top, de concretisering naar een product mist heldere keuzes en de transitie van prototype naar productie liet alles te wensen over. Strategische keuzes zijn niet gemaakt. Philips heeft vanaf de nummer drie positie geprobeerd de marktleider, nummer één (Sony) aan te vallen en nummer twee (JVC, VHS) onvoldoende serieus genomen.

Sony herhaalt haar list

Al snel gaat het niet goed met Betamax. Sony kiest in 1982, wederom, net als bij U-matic, voor de vlucht omhoog. Ze gebruiken componenten van Betamax, de cassette, het loopwerk, voegen er veel nieuwe technologie aan toe en lanceren een nieuwe standaard voor de professionele markt: Betacam. Betacam wordt een gigantisch succes. Hoewel Betacam echt een nieuw en geavanceerder systeem is getuigt het van de kwaliteit van Betamax dat het als basis kan dienen.

Philips komt niet aan boord

Al in 1983 begint Philips ook met de verkoop van VHS-systemen. De consument ziet het teken aan de wand en het lot van Video 2000 is bezegeld. De laatste recorders gaan voor bodemprijzen de winkel uit. Wat het gehele traject heeft gekost is niet te achterhalen. Er wordt een getal van 1 miljard gulden genoemd en een aantal van 4500 medewerkers die bij Video 2000 betrokken waren.

Betamax: het einde

De verliezer in de tweestrijd

Sony houdt het nog wat langer vol. Hun machines zijn te duur, er zijn minder films beschikbaar, en de beeldkwaliteit is niet beter op long play-snelheid dan VHS. Uiteindelijk rest ook Sony niets anders dan de overstap naar VHS te maken. Ondertussen loopt ook de ontwikkeling van het 'video-8'-systeem, een compact formaat specifiek voor camcorders.

De open hardware van JVC heeft gewonnen. Sony gaat verder met de ontwikkeling van tape gebaseerde videosystemen, met name voor camcorders en voor de professionele markt. Voor Philips is dit het einde van de ambities met tape voor video.
De kater is groot. Openlijk wordt door de Philips-top op genante wijze de oorzaak bij het gebrek aan porno-aanbod in de verhuur gelegd. Voor het Video 2000 systeem zou geen porno beschikbaar zijn in tegenstelling tot voor VHS. Je moet je klant maar zo willen wegzetten.

Lessen voor het heden

Hoe is de situatie van ruim veertig jaar terug inmiddels te duiden? Wellicht is een belangrijk aspect dat de intensiteit van de ontwikkeling omhoog ging. Meerdere spelers, een echt mondiale markt en een hoger innovatietempo. In die omgeving gelden een aantal nieuwe regels.

Het is een wereldmarkt. Partijen die slechts op deelmarkten actief zijn missen inzicht en schaalvoordelen. De Japanse elektronicafabrikanten denken en doen mondiaal.

Kijk het monster in de bek. Philips heeft meerdere keren de EU bespeeld om importheffingen tegen de Japanse competitie in te stellen. Ook de marktverdeling hield de competitie voor even buiten beeld. Nodige aanpassingen en herstructureringen blijven langer uit. Dat maakt de confrontatie daarna heftiger.

Afstemming en integratie. Had JVC geluk? Deed JVC alles goed? Nee, maar er ontstond wel een 'alignment'. De kosten van het kleine project waren goed te dragen voor de onderneming, ook wanneer het project niet tot succes zou leiden. Een te klein team met een gebrek aan middelen is geen recept voor succes. Maar de beperkte middelen waren wel in lijn met de succesfactoren om tot een simpele, maakbare en kostenefficiënte oplossing te komen. Er was vrijheid voor twee gedreven initiatiefnemers en hun kleine team, hetzij als bewuste beslissing hetzij als verwaarlozing. Toen het systeem was ontwikkeld vond JVC een strategie in overeenstemming met haar eigen capaciteiten en de omgeving met andere fabrikanten. Daarvoor had zij ruimte omdat de gedane investering behapbaar was.

Een volwassen, geconsolideerde industrie is kwetsbaar. In Europa was de gehele sector verdwenen of geconsolideerd in Philips. Sony paste een dogma toe zonder acht te slaan op de consequenties. Een industrie in een volwassen ontwikkelstadium beweegt naar voorspelbaarheid. 'Zo doen we de dingen hier.'
Dat is kwetsbaar tegenover nieuwkomers die geen vaste kaders hebben en hun handelen kunnen aanpassen op wat nodig is.

De waarde van cultuur en ecosysteem. JVC was bescheiden, deelde haar product met andere fabrikanten. Bood comfort aan consumenten door de keuze te geven tussen verschillende merken en betrok andere partijen zoals de filmstudio's. Ze creëerde een ecosysteem wat sterker bleek dan een enkel merk.

Een eenling tegen een elftal. Niet alles wat in Japan werd bedacht werd een succes. In tegendeel, het aantal vroegtijdig mislukte videostandaarden is nergens zo hoog geweest als daar.
Maar ze waren met meer. Daardoor is er ook sneller weer een alternatief plan.

Iets te laat is dodelijk. Het momentum is heel belangrijk geweest. Te vroeg een systeem uitbrengen geeft de ander partijen de kans om daarna te komen met een systeem dat technisch geavanceerder is. Te laat kent het risico dat een ander systeem al voet aan de grond gekregen heeft en als standaard wordt gezien.
In een omgeving waar veel partijen aan het ontwikkelen zijn is het op orde hebben van de timing van cruciaal belang. Ben je in staat om op ieder moment de trein van technologische innovatie, naar productontwikkeling, naar productie en marketing te kunnen laten rijden?

Lessen worden niet geleerd. De geschiedenis blijft vaak plakken in enkele clichés. Het zou waardevol zijn wanneer het verhaal van de ontwikkeling van systemen nog eens vanuit de optiek van Philips en Sony zou worden verteld.

Verantwoording en bronnen

Uit een aantal bronnen - zie de lijst hieronder - is het mogelijk gebleken aanzienlijk meer informatie op te halen dan het geijkte 'Video 2000 was het betere systeem, VHS had eigenlijk niet mogen winnen'. Tegelijk, het aantal bronnen is beperkt. Sommige bronnen lijken zich op elkaar te baseren en van de pré-internet historie zal ook niet al het materiaal on line te vinden zijn. De meeste spelers bevinden zich bovendien in Japan. Ook is het geen onderwerp waar betrokken ondernemingen gemakkelijk in detail over naar buiten zullen treden.

Het verloop zoals hierboven geschetst is uit de ter beschikking staande bronnen gereconstrueerd. Sommige punten zijn achterwege gelaten omdat de onderbouwing te zwak leek. Toch moet worden opgemerkt dat ook dit relaas niet op alle punten een academische kwaliteit heeft. Om die schijn te vermijden zijn daarom ook geen bronverwijzingen in de tekst zelf opgenomen.

Bronnen

Nayak, P. Ranganath and John M. Ketteringham, “Breakthroughs!", Pfeiffer & Company, 1994, p. 7-34. (Chapter: "The VCR: A Miracle at JVC 'Be Very Polite and Gentle'”)

Marcel Metze, "Kortsluiting. Hoe Philips zijn talenten verspilde", SUN, 1991

Tekla S. Perry. "Revisiting the VCR's Origins, JVC and Sony transformed the video recording technology pioneered by Ampex into a major industry", IEEE Spectrum, 26 July 2016.

'Sony goes to Battle for Its Favorite Child', Sony Group Portal, Sony History, Chapter 2,
https://www.sony.com/en/SonyInfo/CorporateInfo/History/SonyHistory/2-02.html

'Milestones: Development of VHS, a World Standard for Home Video Recording', ETHW, 1976,
https://ethw.org/Milestones:Development_of_VHS,_a_World_Standard_for_Home_Video_Recording

'Magnetic Videotape Recording',
https://ethw.org/Magnetic_Videotape_Recording

ANSI Blog: 'VHS vs Betamax: Standard Format War'
https://blog.ansi.org/?p=7184

LabGuy's World: Museum of Extinct Video Recorders and Accessories
http://www.labguysworld.com/VTR-Museum_001.htm

CVC: https://www.youtube.com/watch?v=ztnB9mVl42s

Tangible media collection
https://tangiblemediacollection.com

Wiki DC International audio cassette
https://en.wikipedia.org/wiki/DC-International